Bereketli Hilal, tarihte bilinen birinci medeniyetlerin kurulduğu, bugünkü Filistin, Suriye, Irak ve ülkemizin Doğu, Güneydoğu, Akdeniz’i topraklarının bulunduğu yer. Zeytinin, onbinlerce endemik bitki tipinin anavatanı olan topraklar. Tarımın geliştiği birinci bölgelerden olan ve verimliliği ile ismine ‘bereketli denen topraklar savaşların tesiri ile verimliliğini günde güne kaybediyor. Su ve iklim krizini daha da sık konuştuğumuz bu günlerde savaşların, işgallerin iklim krizini nasıl etkilediğine ABD’nin Irak’ı, Rusya’nın Ukrayna’yı ve İsrail’in Filistin’i işgali üzerinden bakalım.
Amerika ve Rusya’nın daimi üyesi olduğu BM’ye nazaran de etraf sıkıntılarının %34’ü savaş ve silahlardan kaynaklanıyor. Savaşların, savaşlarda kullanılan mühimmatlar, milyonlarca zırhlı araç üretim ve kullanımında harcanan güç ve yakıtlar, silah denemeleri, onbinlerce savaş uçağının neden olduğu karbon salınımının tesiri ile savaşların iklim değişikliğini bariz olarak olarak tetiklediği biliniyor.
Yaşanan sıcak hava dalgasının tesiri ile son on yılda Avrupa’da ölen insan sayısı 60 binin üzerinde, 2023 yazında Pakistan, Çin ve Libya’da yaşanan sellerden ötürü binlerce insan hayatını kaybetti. İklim krizi ile gayret edilmesi gereken bu kritik periyotta BM daimi ülkeleri bir yandan iklim değişikliğinin önüne geçmek üzere kelamda adımlar atarken öteki taraftan savaşta işgal siyasetleri ile insanlığı ve doğayı tahrip etmeye devam ediyor.
ZEHİRLENEN TOPRAKLAR
Çernobilde yaşananlardan sonra Çernobil’de hayatın asırlarca mümkün olmayacağının artık hepimiz farkındayız. Farkında olmamız gereken bir şey daha, ağır bombardıman uçağından atılan bir bombanın toprağın alt katmanlarına kadar işlediği ve toprağın yine işlenmesi için 100 ila 7400 yıl geçmesi gerektiğini gerçeği. Bu bilgi ile Filistine, Suriye’ye, Irak’a ve Ukrayna’ya yapılan ağır bombardımanlardan sonra işgal edilen bu toprakların nasıl verimsizleştiği, nasıl zehirlendiğini varsayım etmek işten bile değil. Irak, Filistin’deki atakların akabinde toprağın kimyasal ve fizikî yapısı bozuldu ve topraktaki bitki örtüsü ve bu topraklardaki binlerce endemik çeşit yok oldu. Çevresel döngüde yok olan çeşitler öbür çeşitlerin de yok olmasına neden oluyor ve biyoçeşitlilik günden güne azalıyor. Yeniden Ukrayna savaşında onbirce hektar orman yanarak kül oldu. Birleşmiş Milletler (BM) Etraf Programı 2018 raporuna nazaran Rusya-Ukrayna savaşı sürecinde 80 bin hektarlık bir alanı kapsayan 18 tabiat rezerv dahil olmak üzere en az 530 bin hektarlık bir alandaki ekosistem ziyan gördü.
DOĞADA İSTİLANIN YANSIMASI
Körfez Savaşı ve ABD’nin Irak’ı işgali sonrası Irak’ta pek çok etraf felaketi yaşandı. Denizler, toprak ve hava savaşın tesiri ile adeta yağa, kimyasallara bulandı. Bölgedeki tüm göletlerde sular kirlendi ve canlılar hayatını kaybetti, Basra Körfezine sızan petrol ile onbinlerce deniz canlısı yok oldu. Yok olan deniz canlıları ve kirlenen sular istilacı cinslerin yayılmasına neden oldu. Suçsuz insanların toprakları istila edilirken tabiatta da istilacı çeşitler arttı, denizde pek çok canlı tipi yok oldu. Rusya-Ukrayna savaşının Karadeniz’e temasıyla, Karadeniz’e yüzlerce bomba atıldı, batırılan gemilerden denize karışan kimyasallar ve yakıt ve bombalardaki kimyasallarla Karadeniz’deki ekosistem bozuldu. Ses dalgaları ile irtibat kuran deniz canlıları bu süreçteki seslerden de etkilenerek göç etti, korkan birtakım canlılar kıyıya vurdu.
YAĞLI KAR YAĞDIRAN SAVAŞLAR
Fosil yakıtların atması ile havanın gün geçtikçe daha çok kirleniyor. Lancet Countdown raporuna nazaran 2020 yılında hava kirliliği 4,7 milyon kişinin vefatına neden oldu, bu ölümlerin yüzde 35’i (1,3 milyon) direkt fosil yakıtlardan kaynaklanıyordu. Fosil yakıt tüketiminin savaşlarda artması, her bombardıman sonrası havaya yayılan zehirli gazlar havayı da zehirliyor. Körfez savaşında kullanılan silahlar o denli ağırdı ki toprak, hava, su büsbütün zehirli hale geldi.
Hatta havaya karışan kirli gazların tesiri ile o devirde yağlı kar yağdığı bile görüldü. İsrail bombardımanlarını canlı canlı izlediğimiz bu süreçte çabucak hemen her saatte düşen bombalardan yayılan kimyasallar ve yıkımın neden olduğu toz kütleleri bölgeyi nefes alınamaz hale getiriyor. Aslında elektriği, suyu, temel tüm gereksinimleri kısıtlanan, bombardımandan kurtulabilen Gazze halkı nefes almakta bile zorlanıyor. Yaşaması için dua ettiğimiz halk herşeye karşın hayatta kalsa bile ağır sıhhat meseleleri yaşayacağı aşikar. Hakikaten Filistin üzere işgal altında olan topraklarda akın sonucu ölenler hesaba katılmadığında bile ortalama ömür mühletinin öteki ülkelere nazaran çok daha düşük olduğu ortaya çıkıyor.
İSRAİL İŞGALİ
İsrail’in on yıllardır sistematik olarak Filistin işgali, daha evvel de tekraren yaptığı üzere sivilleri maksat alarak, hastaneleri, ibadethaneleri, mülteci kamplarını vurarak açıkça savaş kabahati işliyor. Bu kabahatin bedelini binlerce saf insan, öldürülürse en azından tanıyalım diye aileleri tarafından eline ismi yazılan bombalarla öldürülen çocuklar, bir vakitler medeniyet abidesi olan kentler ödüyor. İsrail batılı bir çok gücün takviyesini alarak aleni bir halde soykırım yapıyor ve bu soykırım yalnızca bir ulusu kapsamıyor, İsrail 1948’den bu yana işgal ettiği her metrekaredeki tüm canlılara, bitkilere, toprağa ziyan veriyor.
Bir vakitler zeytin ağaçları ile dolu olan topraklardaki ağaçlar bir bir sökülüp işgalcilere konut yapılıyor. Dört tarafı duvarla çevrilen Filistin topraklarına su gitmesine dahi müsaade verilmiyor. Filistin’in toprağı suyu bombalarla, kimyasal silahlarla çorak ve zehirli hale geliyor. Esasen bir avuç toprağa sıkıştırılmış milyonlarca Filistinli asla tarım yapılamayacak çorak topraklara, kıstırılıyor ve epey kısıtlamanın içinde Ramallah ve Gazze’ye inesi yardımların ulaşması bile engelleniyor. Savaş hukuka uymaması, bombardımanları ve haksız tutuklamaları bir yana yalnızca toprağa uyguladığı kıyımla bile İsrail açıkça soykırım yapıyor ve bu soykırım yalnızca insanları değil tüm doğayı kapsıyor.
DOĞA İNTİKAM ALIR MI?
Savaşların iklim krizini; iklim krizinin besin krizi, su sorunu, zarurî göç ve savaşları tetiklediği kısır döngüyü yıkmanın tek yolu, savaşa, işgalcilere ve işgal siyasetlerine en güçlü formda karşı koymak. Aksi halde savaşlar ve iklim krizi tüm insanlığı yok oluşa götürecek. İnsan haklarını, demokrasiyi ebediyen göz gerisi eden daimi BM üyelerinin orantısız güç kullanarak yok ettiği tabiat, en güçlü ülkeleri bir tarumar edecek güçte; insanlığın ve tabiatın katliamına son vermezsek bu güç hepimizin sonunu hazırlayacak. Buna isterseniz tesir reaksiyon prensibi diyelim, isterseniz de tabiatın intikamı. İşte tüm bunu nedenlerden ötürü yalnızca Filistin halkı için değil tıpkı vakitte dünyamız için artık savaşa, işgale karşı koyma vakti.
